Başgün, Tapınçgün, Dingigün… Nedir bunlar, tahminleri alalım

Başgün = Pazartesi
Ertegün = Salı
Işıklı = Çarşamba
Ortagün = Perşembe
Tapınçgün = Cuma
Songün = Cumartesi
Dingigün = Pazar

1938-1946 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı yapan Hasan Ali Yücel, bakanlığı dönemine ait bir anısında şöyle diyor: “Bir gün bir dilbilimci geldi. Gün isimlerinin Türkçe olmamasını yüz kızartıcı bulduğunu belirtti ve Türkçe karşılıklar bulduğunu söyledi.”  Gelen kişi siyasetçi ve eğitimci Refet Ülgen’dir. 

Hasan Ali Yücel anlatmaya devam ediyor:

“Ülgen bana ‘Salı dışındaki tüm gün isimleri Arapça ve Farsçadır. Mesela, pazar, pazartesi, çarşamba, perşembe Farsça, cuma ve cumartesi ise Arapçadır. Ben bu mahzuru gidermek için yeni gün isimleri buldum.’ dedi. Önüme bir liste koydu. Listeye baktığımda afakanlar bastı. Pazar gününün karşısına ‘gezgün’, pazartesinin karşısına ‘öngün’, salının karşısına ‘işgün’ yazmıştı. Bu listede çarşamba ‘güçgün’, perşembe ‘koşgün’, cuma ‘yorgün’, cumartesi ‘bitgün’ olmuştu. Şaşırdığımı görünce izahat vermeye başladı adam.

Pazar gününe ‘gezgün’ demesinin sebebi tatil olmasındanmış, çünkü tatilde gezilir, eğlenilirmiş. Pazartesiye ‘öngün’ demesinin sebebi, haftanın ilk iş günü oluşuymuş… Salı ile çarşambaya ‘işgün’ ve güçgün’ demesinin sebebi ise, haftanın en yoğun ve zor günleri olmalarındanmış… Perşembeye ‘koşgün’ demesi, iş peşinde koşulmasından… Cumaya ‘yorgün’ demesi dört gün çalışan insanın yorgunlaşmasından… Cumartesiye ‘bitgün” demesi hafta içi çalışmaktan çok yorulan bedenlerin bitkin düşmesindenmiş.”

Bakan Yücel esasta Türkçe olan ‘salı’ adının niçin değiştirildiğini de sormuş.

“Yedi gün adının, iş ve çalışma anlamı ile ilgili olması gerektiğinden bahis buyruldu.” yanıtını almış,

Kaynak: Türk Dili Belleten, III/8-9, 1947.