10 maddede ilk bilim insanı Thales

MÖ 624 yılında bir İyon kenti olan Milet'te (bugünkü Balatköy) tarihin en önemli portrelerinden biri dünyaya geldi. Thales, Milet okulu olarak anılan Anadolu kökenli felsefenin kurucusudur. Astronomiden politikaya kadar pek çok alandaki çalışmaları ve kuramlarıyla dünyadaki “ilk bilim insanı” olarak kabul edilir. Onun için aynı zamanda “Felsefenin Babası” da denir. Kendi dönemine kadar tanrılarla, ruhlarla, mitolojiyle açıklanmaya çalışılan doğayı ve evreni, bir “maddeyle” açıklayan ilk filozoftur.

Thales, Lidya’da kral Alyattes ve Croisos (Karun) devrinde yaşadı. Zengin ve köklü bir aileden geliyordu. Aslen Fenikeli olan babasının adı Eksamies, annesininki Kleobulina idi. Milet, o devirde hareketli bir liman kentiydi. Thales iyi bir eğitim aldı ve meraklı bir çocuk olarak katıldığı gezilerde gözlem yapma şansını yakaladı.

Mezopotamya ve Mısır’a yaptığı gezilerin Thales’in yaşamını değiştirdiği söylenir. Bu gezilerde geometri bilgilerini geliştirdi. Denizdeki gemilerin uzaklığını hesaplama yöntemi geliştirdi. Piramitlerin yüksekliğini ise "Cisimlerin gölgesi günün belli bir saatinde cisimle aynı boyda olur" ilkesini ortaya koyarak hesapladığı söylenir.

Thales, Küçük Ayı takım yıldızını keşfetti ve depremlerin nedenleri hakkında ilk teorileri öne sürdü. Mıknatısın çekim gücünü açıklamaya çalıştı. Ayrıca denizciler için bir Yıldız Kılavuzu yazdı.

Thales, evrendeki her şeyin, değişmeden kalan sonsuz bir kaynağının olması gerektiğini düşünüyordu. Ona göre her şeyin meydana geldiği sonsuz ilk madde suydu. Her şey sudan doğmuştu, su gibi akıcı bir oluş ve hareket içindeydi ve tekrar suya dönecekti. Dolayısıyla aynı bütünden (su) gelen ve aynı ilkeye (akıcılık) göre hareket eden her şey arasında bağlantılı bir bütünlük vardı. “İlk madde sudur” sözü bilimsel olmayan deneye dayalı bilgiden, mantıksal bilgiye ilk sıçrayışı ifade ediyordu. Bu yüzden Thales’in bu sözü Aristoteles tarafından bilimsel uğraşının ilk adımı olarak adlandırıldı.

Thales'in geliştirdiği kuramlara örnekler:
Geometride çap, çemberi iki parçaya böler.
Bir ikizkenar üçgenin taban açıları birbirine eşittir.
İki doğrunun kesişme noktalarındaki ters açılar birbirine eşittir.
Köşesi çember üzerinde olan ve çapı gören açı, dik açıdır.
Tabanı ve buna komşu iki açısı verilen üçgen çizilebilir.

Aristo onun için şöyle yazar: “Thales istese çok zengin bir adam olabilirdi. Bilimini aklını para kazanmak için kullansaydı, satın aldığı zeytin bahçelerinde hava durumunu önceden bilerek çok paralar kazanabilirdi. Ama o bir felsefeci yüceliği ile bunu değil; bilimselliği seçti ve insanlara kazık atmayı düşünmedi.” 

Bilim uğruna zor durumlara düştüğü de anlatılır. Bir gece yıldızları seyrederken çukura düşer. İnsanlar tarafından, "ayağının altındakini bile göremezken gökte ne olduğunu bulmaya çalıştığı için" alaya  alınır.

Herodot şöyle yazıyor: “Alyattes yönetimindeki Lidyalılar ile Serhas yönetimindeki Persler arasındaki savaş altıncı yılındayken bir denge durumuna girmişti. O yıl savaş başladıktan sonra gündüz birdenbire geceye döndü. Thales bu değişimin zamanını saptayarak İyonyalılara önceden bildirmişti.” Güneş tutulmasını bir işaret sayan taraflar savaşı sona erdirdiler.

Milet kökenli 3 düşünürün görüş ve kuramlarına Milet Okulu denir. Thales'in öğrencileri Anaksimander (MÖ 610-546) ve Anaksimenes (MÖ 586-525) onun izinden gittiler. Anaksimander evrenin düzenin açıklarken "Kozmos" sözcüğünü ilk kullanan kişidir. Peri Fuses (Doğa Üzerine) adlı kitabının küçük bir kısmı günümüze kaldı. Anaksimenes felsefeye "Ruh" kavramını getiren kişidir. Ona göre hava (soluk) bizi nasıl ayakta tutuyorsa, bütün evreni de sarmaktaydı.

Dünyadaki en zor şey nedir?
Kendini tanımak.

En kolay şey nedir?
Başkasına öğüt vermek.

En az görülen şey nedir?
Zorba bir hükümdarın yaşlanması.

Mutsuzluğa katlanmanın çaresi?
Daha mutsuz düşmanların hallerine bakmak.

Erdemli yaşamanın yolu nedir?
Başklarında görüp ayıpladığımız şeyleri yapmamak.

Güzellik nereden gelir?
Yüzden değil, iyi davranışlardan.