9 maddede Anadolu antik çağının en güçlü kadını Puduhepa

Anadolu'nun antik tarihinin en önemli kadınlarından biri, Hitit kraliçesi Puduhepa’dır. Hitit dilinde Tabarna “egemen kral”, Tavannana da “egemen kraliçe” demektir. Puduhepa bir tavananna olarak parlak izler bırakmış bir karakterdir. O denli kudretliydi ki Kadeş Antlaşması'nın altında eşi III. Hattuşili ile birlikte onun da imzası bulunuyordu.

Kral III. Hattuşili, Kadeş Savaşı’ndan dönerken Kuzziwatna’nın (Çukurova) Lavazantiya şehrinde Pentipşarri adlı bir din görevlisinin kızı Puduhepa ile evlendiğinden söz eder (MÖ 1284). Puduhepa çok etkileyici bir kadın olmalıydı, çünkü kral tanıştıktan kısa bir züre sonra evlenmeye karar vermişti. Hitit belgelerinde kralın düşünde Tanrıça İştar'ı gördüğü ve "Puduhepa ile evlenmesini buyurduğu" yazılıdır.

Hurri kökenli olan Puduhepa iyi eğitimli ve akıllı bir kadındı. İmparatorluğu kocasıyla birlikte yönetirdi. Yasalara kralla birlikte imza atar, önemli kararların alındığı toplantılara katılırdı. Komşu ülkelerle yapılan antlaşmaların altında III. Hattuşili ile birlikte onun da imzası bulunurdu. Hatta bazı belgeleri tek başına imzalardı.

III. Hattuşili ve Puduhepa’nın evliliği Hitit tarihinin en ilgi çekici bölümlerindendir. Puduhepa dindar biridir. Ele geçen metinlerde kocasının sağlığı ve uzun ömürlü olması için dua etmektedir. Diğer tavanannalar gibi saray işleri ve çocukların bakımıyla ilgilenmiş olsa da, politik yaşamda en öne çıkan kraliçe odur.

Mısır ve Mezopotamya'daki örneklerin aksine Hitit kraliçeleri, kralın eşitiydi. Ülkeye hükmetme yetkisi olan, dış politikayı belirleyen, devletlerarası hukukta söz sahibi olan, krallığın bağımsız bir kadın temsilcisi konumunda olan kadınlardı.
Puduhepa'nın mührünün üstünde kendisinden şöyle söz edilir: “Hatti ülkesi prensesi, yeryüzünün efendisi Arinna’nın Güneş Tanrıçası’nın gözdesi, Tanrıça’nın hizmetkarı, Kizzuwatna ülkesinin kızı Puduhepa’nın mührü.”

Bir tablette Puduhepa'nın yargıç olarak bir Hititli ile bir Ugaritli'nin davasına baktığı yazılıdır. Ugaritli, gemisinin Hititli tarafından kasten batırıldığını iddia ediyordu. Hititli ise bunun bir kaza olduğunu ileri sürüyordu. Puduhepa, kendi yurttaşı olan Hititli'nin yerine Ugaritli'nin haklı olduğuna karar verdi.

Tavananna, Hititlerde hem devleti temsil ediyor, hem de ana tanrıça unvanını taşıyordu. Bir tavananna diğer ülkelerin kraliçelerinden çok daha güçlüydü. Kocası öldükten sonra Hitit meclisindeki (Panku) yerini koruyor, bir sonraki kralın yönetim ortağı oluyordu. Puduhepa'nın etkinliği kocası öldükten sonra, oğlu IV. Tuthaliya devrinde de sürdü. Çünkü Hitit hukukuna göre, tavanannalık eşin ölümünden sonra yitirilmiyor, ölene kadar sürüyordu.

Puduhepa "Tavananna" sıfatıyla evlilikleri de düzenlerdi. Önce kızını Mısır Firavunu II. Ramses'le, oğlunu ise Babil kralının kızıyla evlendirir. Kadeş Savaşı sonrasında Hitit ve Mısır arasında kalıcı bir dostluk tesis edilir. İki hanedan arasında samimi ve ayrıntılar içeren mektuplar yazılır: II. Ramses Puduhepa’ya şöyle yazar:
“Tanrı Amon’un gözdesi, Güneş’in oğlu, Mısır ülkesi kralı, Büyük Kral Ramses şöyle der: Hatti ülkesinin kraliçesi, büyük kraliçe Puduhepa’ya söyle ki, işte ben, kardeşin, iyiyim... Sen kız kardeşim, iyi olasın…

Yaşamının son yıllarında birçok tavananna gibi o da yargılanmaktan kurtulamadı. Oğlu IV. Tuthaliya'nın hastalığından sorumlu tutuluyordu. Ancak Tuthaliya'nın sağlık sorunları çok ciddi değildi ve Puduhepa'nın cezalandırıldığına ilişkin herhangi bir kayda rastlanmadı.