Sanatın ölümsüzlük gibi bir ciheti var

Bir kitaba bir ömür harcanır mı? Harcanırsa neden harcanır? Johann Wolfgang Von Goethe, Faust kitabı için harcamış. On sekiz yaşında yazmaya başladığı eseri, seksen üç yaşında bitirmiş. Onunla yaşayıp büyüyen Faust, mükemmel bir eser olmuş. Aslında tiyatro olarak şiirsel dille yazılmış olan bu eser, Tanrı ve Şeytan arasındaki insanın konumunu anlatıyor.

Faust yani başkahraman, hem kendisi hem de dünyevi hazlar hakkında büyük kuşkular hissediyor. Dünyada manevi olarak mutlu olamayacağını düşünüyor. Çeşitli okullar bitirmiş ve tıp, felsefe, teoloji konularında araştırma yapmış olan Faust, şüpheleri yüzündeniçine kapanmış ve maddi hiçbir şeyden zevk alamayacak hâle gelmiş bir karakter. Bu hâletiruhiyesinden kurtulmak için ruhunu Şeytan’a satmayı göze almış ve bekliyor…

Tanrı ve Şeytan’a gelecek olursak, onlar hararetli bir münakaşaya tutuşmuşlar. Ve bu münakaşanın ardından, Şeytan’a insanı kandırma izni çıkıyor. Şeytan, ruhunu satmak için bekleyen Faust’u yoldan çıkarıp kendi safına katarsa kazanacak. Eğer Tanrı’nın yarattığı insan, O’nun yanında yer alırsa ikisi de kazanacak. Başkahramanın aşırı bunalımlı bir gününde Şeytan karşısına çıkıyor ve ona dünyevi hazları verebileceğini söylüyor. Böylelikle insan ve Şeytan iddiaya giriyor. Faust’u gençleştirerek, onun âşık olmasını sağlıyor. Onun içindeki Tanrı’yı dünya ile takas etmesi için elinden geleni yapıyor. Başkahraman ise ona bilgisi, aklı ve duygularıyla direnmeye çalışıyor.

Bu insan ve Şeytan arasındaki maceralar kitabı oldukça sürükleyici hale getirmiş. Bu arada eserde Şeytan’ın ismi Mephisto olarak geçiyor. Goethe kitabı yazarken Kant, Karl Marx gibi dönemin bazı filozoflarından da etkilenmiş… Goethe’nin “hayat projem” dediği bu eserde ayrıca ilahi dinlerin de etkisi net biçimde göze çarpıyor. 

Peki Goethe, Faust için neden ömrünü harcadı? İnsanlık yıllardır ölümsüzlüğün iksirini bulmaya çalışıyor. Dinler, onlara ahireti bahşetti ve bir süre sakinleştiler. Tekrar öfkelenen insanlara bilim ve tıpı geliştirerek, “hastaneye yetişirseniz ölmeyeceksiniz” dendi. Şimdilerde doğal beslenip spor yaparsak daha uzun ve sağlıklı yaşayacağımız söyleniyor. Peki, ölümsüzlük ya da dünyaya kazık çakmak isteyen insan ne yapmalı? 

Anlaşıldığı üzere henüz ölümsüzlük iksiri bulunamamış. Peki sizce Goethe öldü mü? Hayır ölmedi, o bu dünyaya kazık çaktı ve adını herkese duyurdu. Bu sayede yeryüzünde yaşayan çok sayıda insanın hatıralarında yaşıyor. Bundan mütevellit Faust onun “hayat projesidir”. Hatta Faust’un ilk sayfalarında, “Halkın hoşuna gitmeyi çok isterdim çünkü halk yaşar ve yaşatır” diyor. 

Genel anlamda sanatın ölümsüzlük gibi bir ciheti ve niteliği var, yazar da bunun ayırdında. İnsanın maddi olarak yaptığı her şey yok olmaya mahkûm. Sanat, insanı ölümsüzlüğe götürür. Bizi başkalarının hatıralarında var eder ve hiç silmez. Bu yüzden sanatla uğraşan herkes aslında baki olacak. Duruma bu pencereden bakarsak Goethe, Faust için ömrünü harcamadı, tam tersine ömrüne ömür kattı. Yazarını ölümsüzleştirecek kadar güçlü olan bu eseri okumak, hayata karşı bakış açınızı yerle yeksan edecek!

Eser adı: Faust
Tür: Tiyatro
Sayfa sayısı: 367