Çizgi Roman ve Güldürü – 6

Kimse dile getirmez ama aslında çizgi romanın ortaya çıkışı plastik sanatlarda, özellikle de resimde bir “devrimdir”. Çizgi roman, yanılsamadan ibaret olan ideal imgelerin hüküm sürdüğü dini, seçkinci, kısacası ikonik çağın sonudur.

Kahrolsun İkonlar, Yaşasın Gerçekler!

Geçen yazımda aktardığım üzere Hogarth büyük bir değişikliğe gitmiş, çağının kıta Avrupası ressamlarının bazıları gibi ikonları ve asilleri çizmeyi bırakarak sıradan halkı çizmeye başlamıştı. Özünde bu hareket halk başkaldırısının genele nasıl yayıldığının büyük bir kanıtıydı. Artık sanatın başka bir müşteri kitlesi doğmuş ve onlar binlerce yıl yok sayılmışlıklarının acısını çıkarmak üzere emin adımlarla ilerliyordu. Haliyle bu başkaldırı resmin imgelerine de yansıyacaktı.

Farklı kültürleri bir yana bırakarak Avrupa özelinden ilerleyerek açıklamaya çabalayayım… Antik Yunan’dan itibaren plastik sanatlara egemen olan anatomi formu ideal ve mükemmel olana odaklanmıştı, bilirsiniz. Roma ve sonrasında Avrupa’ya yayılan bu anlayış yüzlerce yıl hüküm sürmüştü. İdeal vücut formları ve kutsal, ulvi bedenler basitçe söylersek estetiğin başlıca ölçütü kabul edilmişti.

Önce karikatür, ardından çizgi roman sanatlarının öncülleri işte bu ölçütleri yıkarak “devrim” yapmışlardı. Halkın başrol oynadığı yeni sanat dallarında artık ikonik, tanrısal, kutsal bedenler gitmiş, yerini Tanrı’nın yarattığı insanların kırışık, eciş bücüş, yağlı, sarkık, yer yer orantısız gerçekliği almıştı.

Üstelik bu defa ilkel dönem sanatçılarının o düzey yeteneklerinden ve teknik bilgilerinden doğan anatomik deformasyonlar bu defa büyük bir ustalık ve yetkinlikle bilinçli olarak aktarılıyordu. Sonradan ikonik çizgi roman karakterleri ortaya çıkmış olsa da çizgi roman çizgi roman sanatı halkın imgesel temsilciliğini ortalama 170 yıl sürdürmüşlerdir.

Bu aynı zamanda daha sonra sıkça ele alacağım “özdeşleme” (empati) kavramının çizgi romanın odağına nasıl yerleştiğini açıklamam için başlangıç oluşturmaktadır. 

Kusurları/İnsanı Korkusuzca Sunan Çizer: Thomas Rowlandson

Thomas Rowlandson (13 Temmuz 1756 – 21 Nisan 1827) derece yetenekli bir İngiliz karikatüristtir. Ve belki de konuşma balonlarının öncüllerini kullanan mucidi olarak görülebilir. Ancak erotik çizgilerinden dolayı olsa gerek eserleri hak ettiği değeri görmedikleri gibi adı çizgi roman okurları arasında çok da bilinmemektedir.

Yeteneği genç yaşta fark edilen, Rowlandson, Paris’e giderek bir ressamın asistanlığını yapmış, kendini geliştirmiştir. Daha sonra memleketine döndüğünde akademide eğitim almasının ardından karikatüre yönelmiştir. Doktor bir dostunun talebi üzerine muayene ve tıbbi operasyonları çizerek bir dönemin kaydını tutmuştur.

Rowlandson’un çizgi roman tarihinde üç yönden önemli olduğunu düşünüyorum:

1 – Tek karelik karikatürlerde konuşma balonu kullanması

2 – “Pandomim” olarak yorumlanan sözsüz çizgilerinde birbirini takip eden karelerle öykü anlatması.

3 – Başta erotik çizgileri olmak üzere tüm çizgilerinde sıradan insanın mizah anlayışıyla bedenini yansıtması.

umitlila@gmail.com