GÖÇ ve GÖÇMEN EDEBİYATI

Zonguldak Kültür Günleri kapsamında ZOKEV’in de yer aldığı etkinlikler kapsamı içinde 27 Ağustos Cumartesi günü yapılan söyleşide Yazar Müslüm Kabadayı Göç ve Göçmen Edebiyatı konusunda yaptığı söyleşide  şu değerlendirmelerde bulundu.

“2 milyon yıl önce  Afrika’dan yola çıkan Homo Eractusla başlayıp 125 bin yıl içinde yaptığı üç önemli göçle modern insanı biçimlendirdi. Afrika’da gerçekleşen başta açlık olmak üzere sel, kuraklık, savaş gibi nedenlerle oluşan göçler sonucunda insan soyu da melezleşerek gelişti. Göç olgusunu en iyi dilde gözlemliyoruz. Yeryüzünde 7 bin dil konuşulduğu söyleniyor. Bundan 4 bin yıl önce Fenikelilerin geliştirdiği alfabe insanlığın ortak mirasıdır. Hazar havzasında oluşan kültürlerin göç yoluyla Asya, Ön Asya, Avrupa, Amerika’ya yayılmıştır. Bu yayılma sonucunda göç edebiyatı oluşmuştur. Göç edebiyatı destanlar, mitolojik şiirlerle anlatıldı. Göçler daha sonra tiyatro, roman ve hikayelere konu edildi.

Mitolojik edebiyatın göçle ilgili ilk örneği Mezopotamya’da göçebe tanrısının Martu’nun aşkı için mücadelesi olduğu anlatılır. Uygurların 2. Göç destanı da kuraklık nedeniyle (MS 400-600) dönemindeki Kavimler Göçü dönemine denk gelir. 

16. yüzyılda başlayıp 20. yüzyıla yeni dünyaya değin uzanan göç dalgası edebiyat, resim ve sinema sanatlarında konu edildi. Bu dönemde sanayi devrimiyle birlikte Avrupa’dan Amerika’ya 60 milyon insan göçmüştür. Kızılderililer ve Aztekler başta olmak üzere birçok halkın katliama uğradığı Amerika   göç dalgası edebiyatta önemli bir konudur. Osmanlı topraklarına Etiyopya, Somali olmak üzere birçok ülkeden göçler yapılmıştır.

Ülkemiz açısından diğer bir önemli rota da 1899’dan 1924’e kadar olan süreçte mübadele döneminde yapılan Girit Göçü’dür. Saba Altınsay Kirimutu (Girit), Ahmet Yorulmaz Savalsan’ın Çocuklar, Güler Kofa’nın Girit Topraklarından Tarsus’a, Çilek Kokulu Üzüm, H. Yüksel Hançerli’nin Bitmeyen Aşk Girit, Benim Giritim, Babam ve Amcam; Ferdi Bozoklar Ardal’ın Düşlerde Kalan Girit, Eleni adlı romanı; Ançırti’den Halep’in Baronları adlı eserler göç edebiyatına örnek gösterilebilir. 1864 yıllarında Çerkez halkının göçünün de edebiyatta önemli bir yeri vardır. Ayla Kutlu’nun Göçmen Bir Kuştu O romanı 93 harbinden sonraki Çerkez topraklarından Anadolu’ya olan göçü anlatır.

Birinci Dünya Savaşı’na kadar olan uzun bir süreçte Suriye ve Lübnan’da doğup Mısır’a geldiği kabul edilen Nahda (Arap Rönösansı), modern Avrupa’dan esinlenen göç edebiyatına rastlıyoruz. Bu dönem bir anlamda Osmanlı topraklarında modernizasyon dönemini kapsar. Tanzimat dönemi edebiyatı bu döneme denk gelir. 

Göçmenlerle ilgili Kürt edebiyatının en önemli ismi Mehmet Uzun’dur. Yitik bir Aşkın Gölgesinde adlı romanı buna örnek gösterebiliriz. Savaşların neden oldukları göç ve sürgünlere örnek olarak John Steinbeck’in Gazap Üzümleri’ni söyleyebiliriz. 

1960 sonrası Türk edebiyatında Almanya ve emek göçü üzerine eserlere tanıklık ediyoruz. 1. kuşak edebiyatçılarımızın yüzü Türkiye’ye dönüktü. İkinci kuşak edebiyatçılarımızı, yani arada kalan kuşağın temsilciler ise Almanya’da Türk, Türkiye’de ise Almanyalı olarak görebiliriz. Fakir Baykurt’un Yüksek Fırınlar, Yusuf Ziya Bahadınlı’lının Açılan Kapılar adlı eserleri göçmen işçilerin dramlarını konu edinir. Bu söylediklerimin dışında göç ve göç edebiyatı ile ilgili birçok yazın adamının eserlerini örnek gösterebiliriz. Çoğu insanın dinlenceye çekildiği sıcak günde beni dinlediğiniz için teşekkür ederim.” 

Söyleşi sonunda konuşmacı Müslüm Kabadayı’ya Zonguldak Kömür Jeopark Müdürü Gülsüm Cengiz ve ZOKEV Yönetim Kurulu Başkanı Kürşat Coşgun tarafından fotoğraf albümü ve ZOKEV Yayınlarından çıkan kitap seti verildi. 

Yazar Müslüm Kabadayı,  onlarca edebiyat dergisinde araştırma, inceleme ve siyasal yazıları yazdı. Birçok derginin yayın kurulunda bulundu. Trabzon ve Hatay’da öğretmenlik yaptı. Halen Ankara’da Edebiyat öğretmenliği yapıyor.   

Müslüm Kabadayı’nın öyküleri: Salkım Saçak Keldağ, Közlü Yürekler, Dirilten Duyunçlar, Çölüngelini, Çuhadaroğlu Kaplan Ali, Yeniden Hayal Kurabilmek.
Günlükler: Suriye Günlüğü, Hastane Penceresinden.
Antolojileri: Hatay Halk Şairleri, Edebiyatta Hatay.
Sözlük çalışmaları: Doğu Karadeniz Lehçeleri Karşılaştırmalı Sözlük Denemesi, Hatay Üzerine Bibliyografya denemesi.
Araştırma, inceleme, gezi yazıları: Amik’ten Amanos’a, Her Yönüyle Kışlak, Edebiyat Aklanı, Hataylı İki Aşık: Kamil Sarıateş ve Osman Telli, Avrupa’nın Yüzleri (Eşi Sevda Karadayı ile)
Roman: Munzur’a Koşan Çocuk (2022)