Bir Turgut Uyar dizesinin izinde: “Canavarın zamanı var mı, yok mu?”

“Çünkü Zeynep diye bir kız çocuk
“canavarın zamanı yoktur” demişti
yıllarca araştırdım bulamadım aslını
belki de haklıydı, kimbilir.”

Turgut Uyar’ın“Gelmiş Gelecek Zaman” şiirinde yer alan dizeler bunlar… “Peki Zeynep kim?”, “Canavar da neyin nesi?” diye sorarsınız, sorunun cevabı, Turgut amcasının küçük Zeynep’i, Şair Metin Altıok’un kızı, Zeynep Altıok’un anılarında gizli. Altıok’un anılarını yazdığı, “Yıldız İzi: Anılar, Acılar, Yaşanmışlıklar” kitabında yer alan “Canavarın Zamanı” yazısı, küçük Zeynep’in dudaklarından dökülüp, Turgut Uyar’ın şair kalbinin süzgecinden geçmiş bir dizenin hikayesini anlatıyor.

Canavarın Zamanı

(…) İstanbul’a geldiğimizde daima Turgut amca ve Tomris teyzelerde kalırdık. Ev hali her zaman çok hoşuma giderdi. Tek çocuk olduğum için belki de, kalabalık aile duygusu içimi ısıtır benim. Evet, biz bir aileydik. Babam da evcimen bir karakter, çok da güzel yemek yapar. Akşamları ressam elinden çıkmış renkli ahenkli salatalar ve balık keyfi yapılır.

O zamanlar Turgut amcalar dubleks bir evde oturuyorlardı. Öyle bir dönem oldu ki her gittiğimizde Turgut amca bir ayağını kırmış oluyordu. Yukarıya çıkıp inmek çok güç olduğu için aşağıda bir düzen kuruluydu. Bir gün bir telefon çaldı. Yanlış numaraymış. Arayan, “Orası neresi?” diye soruyor. Turgut amca, “Ev” diye yanıtlıyor. Adam ısrarlı. “Nasıl ev?” diye sorduğunda gelen yanıt hepimizi kahkahalara boğuyor. “İki oda bir salon. Ha, bir de lanet merdiven kardeşim!” İşte o günlerden birinde çizip babama armağan ettiği iki koltuk değneğiyle yanlarında bir kibrit kutusu resmi yıllar yılı babamın çalışma odasında asılı durdu.

Bir akşam Turgut amcayla benim aramda büyük tartışma çıktı. Büyüklerin sabrını taşırdığımız anlardan biriydi. Bana, “Yeter artık, her şeyin bir zamanı var” dedi. Benim itirazımla tartışma uzadı. Ben, “Her şeyin zamanı yoktur” diyorum. İkna etmek için de örnek üzerine örnek veriyorum. “Perdenin zamanı yoktur.” “Vardır” diyor, “açılma zamanı vardır, kapanma zamanı vardır.” “Çatalın zamanı yoktur” diyorum. “Yeme zamanı vardır, kaldırılma zamanı vardır” diyor. “Çiçeğin zamanı yoktur!” diyorum. Sabırla, “Vardır” diyor, “açma zamanı vardır, solma zamanı vardır.” Öfkeden deliye dönüyorum, yumruklarım da sıkılı, “Canavarın zamanı yoktur!” diyorum ve tartışma orada bitiyor.

İşte bu tartışma bana hayatımın en güzel armağanlarından birini kazandırıyor. Yıllar sonra bir gün Turgut amca bana kapağı kahverengi bir kartona kendi el yazısıyla yapılmış, sayfaları bir iple birbirine bağlanmış şekilde “Kayayı Delen İncir”in baskıya hazır ilk nüshasını armağan ediyor.

Kapakta şu satırlar var:

Sevgili Zeynep’e,
“Haklısın, canavarın vakti yok.”
Mutluluklar dileyerek
Şubat / 82

Kayayı Delen İncir’deki şiirlerden biri “Gelmiş Gelecek Zaman”:

Gelmiş geçmiş bütün yaşama ustaları
zamanı tarif ediyor bize
uzun ve kırık bir ağızla
söyledikleri her şey denize akıyor
zamansız denize
oysa şiirin çok ilgisi var zamanla
ne hatırlar ne unutur
bir tarihte birinin yaşadığını
bir aşk yaşandığını bir tarihte
yani kaba saba bir anlatımla
saçma duygular yaşadığımız bir mekânda
denizin de zamanlı olduğunu
çünkü Zeynep diye bir kız çocuk
“canavarın zamanı yoktur” demişti
yıllarca araştırdım bulamadım aslını
belki de haklıydı, kimbilir

Sayısız fotoğraftan geriye çok azımız kaldık.

Yel üfürdü, su götürdü;
Düne döndü gelen gün
Coşkusuyla, acısıyla
Geçmişe sessizce gömüldü.
Öldü Turgut ağabey
Ve kamyon kumunu döktü.
(M. Altıok)

Ben, annem, sevgili can arkadaşım küçük Turgut geriye kaldık.

Ölüm
olsa da olur olmasa da
ama güzel bir ölümse
şaşkın bir ölümse yaşamaktan
ya bir geyikse bu ölüm
ne olursa olsun
o bir parantezle çıkar aradan
yeri sonra saptanır
tarihte ya da coğrafyada
Yani hayatla birlikte
nasıl biter öykü, bitmeli…
(T. Uyar)

Ben diyorum ki Turgut amca, öykünün zamanı yoktur. Bitti sandığın yerden yeniden başlar. Bir yerde biterse, bir yerde başlar. Bir kız çocuğunun kalbinde filizlenir. Bir şiirde can bulur. Biri söyler, biri dinler, biri okur. Bir geyik olur. Ben ölürsem o yaşar.

Yıldızın bol olsun…