Yassah hemşerim

Yine yasaklı bir günde balkonda oturup kuşların kanat çırpmalarını dinlerken, alt komşumuzun altı yaşındaki çocuğuyla diyaloglarına ister istemez kulak misafiri oldum. Hayır lütfen, özellikle dinlemedim. Isınan havanın yukarı çıkması gibi onların sesleri de yasağın sessizliğinde bana ulaştı. Yoksa ben istemez miyim sadece ama sadece kuşlara kulak vermeyi. 

Kadıncağız diyor ki; “koşma, atlama, zıplama, sarkma, içeri girme, dışarı çıkma, balkon kapısını açma, balkon kapısını kapama, bağırma, ağlama!”. Bunları söylerken kendisi tiz bir sesle bağırıyor ve gelen çığlıklardan anladığım kadarıyla, çocuk annesinin “yapma” dediği her şeyi yapıyor. Henüz yasaklarla yeni tanışıyor ve bunları delebilme yaşlarının son demlerinde. Hele bir ilkokula başlasın, asıl yasağı o zaman görecek. Bundan şimdilik haberi yok ama annesinin var. Bizzat deneyimledi çünkü. 

Bebeklik demeyelim ama çocukluğumuzdan itibaren hepimize ne çok şey yasaklanıyor. Okullarda beyaz spor ayakkabı giymekten eteklerin dizlerin üstünde olmasına, saçların salınmasından kulak memesi hizasını geçmesine koyulan yasaklarla başlıyoruz. Bazılarında sıra arkadaşının farklı bir cinsiyetten olması, bazılarında da kızlı-erkekli ortam külliyen yasaklanıyor. Benim “dişi sinekle erkek sinek bir araya gelemez!” cümlesini bizzat duymuşluğum var. Sineklerin bundan haberi yok üstelik. 

Evlenmeden önce sevişmek önemli bir yasak. Bunu kadınlar iki damla kanla taahhüt ediyorlar. Olur da şeytana uyup yasağı çiğnediysen, bunun sonu buralarda cinayete kadar gidebiliyor. “Yasak aşk” diye bir tabirin olduğu topraklarda yaşıyoruz. Yahu aşkın yasağı olur mu? Gönül bu, ota da konar çiçeğe de. Âşık olduktan sonra ne yapacağın tamamen senin vicdanınla ilgilidir. Duygulara nasıl yasak koyacaksın kardeşim, diye soracağım ama yasakçılar anlar mı ki? Bu yasağın erkekleri değil de daha çok kadınları bağlaması ayrı bir konudur. 

“Kan kusuyorum ama vallahi aşktan değil, kızılcık şerbeti içtim de ondan!” demek zorunda kalınan aşk yasaklarından ot, börtü böcek yasaklarına geçersek eğer; “çimlere basmak” yasaktır mesela, “çiçekleri koparmak” yasaktır, “köpek dolaştırmak” yasaktır,” buraya park etmek” yasaktır. 

“Lütfen” demez kimse, “mal gelecek”, “kamyon yanaşacak”, der. Doğrudur, mal gelecektir, güzelim çiçekler koparılmasın, çimler ezilmesin, köpekler pislemesindir. Ama şöyle ifade edilemez mi; “Lütfen koparmayın, çiçekler dalında güzeldir, bakınız otların yeşili insanın ruhuna nasıl da iyi geliyor, köpeğinizin haceti için yanınızda bir poşet bulundurunuz, az sonra dükkânın önüne halden kamyon gelecek, sizi rahatsız etmek zorunda kalmayalım!”.

Bir süredir hayatımızda yeni yasaklar var. Sarılma, öpme, tokalaşma, maskesiz dolaşma, sokağa çıkma, dükkân açma, ekmeğini kazanma, anneni görmeye başka şehre gitme yasakları. Sözcüklerin mastar hallerine bir de yasaklar bindiriliyor. Hep emir kipli bir olumsuzluk. Kapılarda artık, “Maskesiz girmek yasaktır!” yazıyor! Bu kapının ne kapısı olduğunun önemi yok. Maskesiz girmek de çıkmak da yasak işte. 

Üşenmedim, tuğla kalınlığında bir sözlüğe baktım. Yasağın içinde gizlenmiş bir “yasa” sözcüğü var. Sözlüklerde “yasak” sözcüğü, “yasa”nın hemen arkasından geliyor. Burada bütün yasakların yasalardan başladığı sonucuna gelebilir miyiz? Gelmeyelim, peki.

Geçenlerde ergen oğluma “oyalanma, ders çalış” deyince kıldan ince kılıçtan keskince bir tepkiyle karşılaştım. “Sen”, dedi, “böyle söyleyince aklımla alay ediyormuşsun gibi geliyor. Ben ne yapmam gerektiğini bilmiyor muyum sanıyorsun?”. “Haklısın”, dedim. Haklı.

İşte yasaklar tam da burada eğilip bükülmeye başlıyor. Biz bilmiyor muyuz o çimlere basarsak kuruyacaklarını, çiçekleri koparırsak öleceklerini, arabamızı tam girişe park edersek insanların ekmeğine mâni olacağımızı, maskesiz çıkarsak hastalık kapabileceğimizi ya da etrafa yayabileceğimizi? Yasakların alayı sanki akıllarla dalga geçiyor.

Öte yandan zurna da burada ötmeye başlıyor. Akıl da eşit dağıtılmıyor ki! Aklı olan var, olmayan var. Bunu bilen var, bilmeyen var. Aklını ince ince işleyip parlatan var, kendi haline bırakan da var. Sanırım içinde “yasak” olan yasalar o zaman devreye giriyor. “Yassak” denmezse bazıları anlamıyor. Özgürlüklerin sınırsız olamayacağını göz önüne alırsak, demek ki bazı, yasak demeyelim de, düzenlemelerin yapılması yine o özgürlükleri korumak adına gerekli olabiliyor. Akıllara yatırım yapılsa ve nedenlerle sonuçlar tane tane anlatılsa sanki daha kolay olacak ama ah nerede vah nerede! Yükte de pahada da ağır bu yatırım yerine yasaklamak sanırım bazılarına daha kolay geliyor. 

Öte yandan, “beşer şaşar”. Yasaklanan her şeyin farklı bir cazibe kazandığı gerçeğini masaya koyalım. Artık şeytana uyulduğundan mıdır, sol omuzdaki meleğin fazla mesai yapmasından mıdır, aklın bazen rölantiye alınmasından mı ya da hiç olmamasından mıdır nedir, en çok basılan çimler yasaklı çimlerdir mesela, en çok yasaklı çiçekler koparılır, çocuklar en çok yasaklı süs havuzlarında eğlenirler, en bol hafriyat yasaklı köşelere dökülür, yasaklı koylarda illaki denize girilir, üzerine verevine çizgi çekilmiş iri P harflerine arabalar park edilir, hele ki orası engelli park yeriyse park etmek daha da cazip hale gelir. Şimdi gel de sen bunlara fena halde bulaşıcı hastalığı anlat. Anlatılamayacağı için de üç haneli para cezaları devreye girer. 

Fakat bazen ayar kaçıyor. Akıl, dışarıdan gözle görülür, elle tutulur bir şey olmadığından o içinden “yasak” geçen yasalar, biraz bu mahrumiyetten biraz da mecburiyetten herkese eşit yasaklıyor. Kurunun yanında yaş, akılsızın yanında akıllı da yanıyor. Akılsızların umurunda olmuyor, akıllı aklıyla dalga geçildiği duygusuyla boğuşuyor da boğuşuyor. Artık altı yaşında olmadığından ve boğazına kadar farkındalığa gömüldüğünden, üç maymun olma lüksü de ortadan kalkıyor. 

Bu arada yasaları, pardon yasakları koyanlar bazen kraldan çok kralcı, polisten çok bekçi, karıdan çok koca, müdürden çok bankodaki memur, apartman sakininden çok yönetici olabiliyor. Hem koyuyorlar hem deliyorlar. Bu nasıl iş? Artık güç manyağı mı oluyorlar yoksa eksik bir taraflarını mı tamamlamaya çalışıyorlar bilemeyeceğim ama bulup buluşturup kendilerinde o hakkı görüyorlar. İnsan o yassahçılarla hemşerilik müessesinde buluşmaktan esef ediyor. 

Nihayetinde yasaklı günlerde fena halde yasaklanan akıllı akılsız herkes, çöplüklerde birikerek sıkışıp aniden patlayan metan gazı gibi, yasaksız günlerde abartarak sokaklara akıyor. Yasağın başlanıldığı yere geri dönülüyor. Karşılıklı itişilirse varılan sonuç hep üç yüz altmış derece oluyor. 

Genelde yasaklarda görülen budur; etkiye tepki. Konuyu daha iyi vurgulayıp evrensel hale getirmek adına İngilizcesini de söyleyelim: Reaction to action. Türkçe meali; sıkınca sivilce bile patlar. 

Bak aklıma geliverdi; Foreigner namlı bir İngiliz-Amerikalı rock grubunun “Reaction to Action” diye pek güzel bir eseri vardır. 

Bu aralar bizim şarkımız olsun mu?