Ümit Kireççi Ters Dergi’de: Çizgi Roman ve Güldürü

Çizgi Roman ve Halk Güldürüsü

Çizgi romanın ABD ekolünce “comics” olarak adlandırılması tesadüf değildir. Bunu ilk başa yazmam da comicsin modern anlamda çizgi roman sanatının başlangıcı olmasıdır. Bu yazı dizisinin genel amacı ana konusu çizgi romanla gülmece arasındaki bağlantıları, mizah çizgi roman örneklerini ve geçmişten günümüze geniş bir yelpazede teknikleri olacaktır.

Çizgi Romanın Kısa Tarihi – 1 

İddia ediyorum: Çizgi roman kaynağı sıradan insana dayanan bir halk sanatı formudur!

Şimdi efendim, çizgi roman sanatının yoktan var olmadığı malumunuz. Ancak ona gelmeden önce kısa bir ayrıntıyı şuraya bırakayım. Çizgi roman sanatı ortaya çıkana kadar sanat kavramı eğitim görmüş, seçkin ve elit bir kesimin elindeydi. Sanat dalları, binlerce yıl süren üretim şekilleriyle zaman içinde ölçütleri belirlenen, aşağı yukarı esneklik sınırları da tanımlanan yapılardı. Bununla birlikte sanat eseri üretmenin ön koşulu bir hami bulmak veya birilerinin adamı olabilmekti. Sanatçı, hayatta kalabilmek için kazanması gereken parayı ancak bu şekilde sağlayabiliyordu. Ve sanatçı olarak kabul gören kişiler de belli ölçülere uyan ve arkası olan kişilerdi. Diğer bir deyişle ağzıyla kuş tutan bir yetenek dayısı yoksa bir hiçti. Hele dönem estetik ölçütlerine uymayan bir tarza sahipte hepten yok sayılıyordu.

İşte bir gün ortaya “karikatür” sanatı çıkınca işin rengi değişmiş. Artık dönemin estetik ölçütleri bir kenara bırakılmış, renkler ve tualden uzaklaşılmış, siyah-beyaz desenlerle, bozuk/abartılı anatomilerle yepyeni bir ufka yelken açılmış. Üstüne üstlük aynı dönemlerde matbaanın icat edilmesi farklı yeteneğe sahip sanatçıların görünür olabilmesini sağlamıştır. Dahası artık hamiler para babaları değil yayıncılarla halk oluvermiştir.

Bir anda komik portreler sarmıştır ortalığı. Başka zaman portresi yapılan kişiye asla satamayacağınız resim bir anda geniş kitlelerce kabul gören bir esere dönüşmüş, alıcı bulmaya başlamıştır. Kitaplarda illüstrasyonlara yer verilmesi, karikatürün gazetede ve dergilerde yer bulması bir bakıma geniş halk kitlelerinin o saate kadar ulaşamadıkları resim sanatını yakından görme, hatta ona sahip olabilme fırsatı yaratmıştır.

Çizgi roman tam da bu curcunanın devamında vücut bulmuştur. Kaba, sert, şiddet ve cinsellikle dolu bir anlatı biçimi… Yani özel ve seçkin sanatla biçimlenmiş dimağların küçük gördüğü halk gülmecesinin yansıması… 

Örnekler Bir Sonraki Yazıda

Bu hızlı giriş bir özet olsun diyorum. Çizgi romanın tanımı, öncülleri, eserler, sanatçıları, yayıncılar ve gülmeceyle daha da önemlisi halk gülmecesiyle adım adım bütünleşen aşamaları diğer yazılarda keyifle, ayrıntıyla okuyabiliriz. Hem böylece çıkışından itibaren çok sevilen ama ilginç bir şekilde de lanetliymiş gibi yerden yere vurulan, sansürlenen, anne-babaların çocuklarını korumak adına tu kaka diyerek saldırdığı çizgi romanın halk gülmecesiyle çakışan makus talihini masaya yatırıyor oluruz. 

umitlila@gmail.com