Sıvı ekmek ve Fatma Ana’nın helvası

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Ortadoğu’da ya da yaşadığımız topraklarda keşfedilmiş olduğu söylenmesine rağmen ne Roma, ne Bizans, ne de Osmanlı’da bira revaçta bir içki olmadı. Roma’da uzak durulmasının nedeni barbar içkisi olarak kabul edilmesiydi. Osmanlı’da ise bira, batılılaşma hareketiyle birlikte popüler olmaya başladı.

Bira, tarihi net bilinmemekle birlikte geçmişi MÖ 10 binli yıllara kadar uzanan bir içki. Buğday çorbasının mayalanmasıyla keşfedildiği düşünülüyor. Zaten başlangıçta içki değil, yiyecek maddesi olarak görülüyor bira. Arpa bulamacı mayalanıyor, suyu azsa hamur, çoksa bira oluşuyor. İlk dönemlerde bira, yapımında şerbetçi otu kullanılmadığı için bulanık ve köpüksüz, bozaya benzeyen bir içecek. Mısırlılarda tanrı ve tanrıçalara sunuluyor, mezar başlarında bir kap bulunuyor, para yerine geçiyor.

Babil’de ise çok çeşidi var biranın. Buğday, siyah arpa, beyaz arpa ve bal kullanılarak yirmi çeşit bira üretiliyor. Gılgameş’de dahi geçen bira, Sümerlere göre tanrıça Nikasi tarafından bulunarak insanlığa hediye edilmişti ve adı “sıvı ekmek”ti.

13. yüzyılda, Bavyeralı rahipler tarafından biraya şerbetçi otu konulması olayın seyrini tamamen değiştiriyor. Bir devrim niteliği taşıyan bu yenilikten sonra bira teknolojisi değişiyor, gelişiyor ve bira bugün dünyada en fazla tüketilen alkollü içki haline geliyor.

İbn Sina’nın bahsettiği âb-ı şa’ır yani arpa suyu, biradır. Boza ve Divanü Lugati’t Türk’te geçen “begni” bira çeşitleridir ama Osmanlı İmparatorluğu o dönemki topraklarında doğmuş olan bu içkiye hiç yüz vermedi. Ta ki Tanzimat’a dek…

İmparatorlukta her şey İstanbul’dan yayılmasına rağmen bira, İstanbul’a İzmir’den gelmiştir. Hans Bart “Doğu’da bira üzerine incelemeler” kitabında, Württemberg Prokopp isimli bir adamın İzmir bölgesinde, katır sırtında bira sattığını yazar. Prokopp İzmir’deki ilk birahaneyi de açan kişidir. İstanbul’da ilk birahane ise 1828 yılında bir İsviçreli tarafından Tarabya’da açılmıştır. 

İstanbul’da birahanelerin çoğalması üzerine biraya ait ilk mevzuat 1847 yılında Sultan Abdülmecit zamanında konuldu. 1876 yılından itibaren birahaneler Beyoğlu’nda çoğalmaya başladılar. İstanbul’da çoğunluğu Galata ve Beyoğlu’nda olmak üzere otuzbir birahane vardı. Bu birahaneler özellikle İstanbul’daki yabancılar tarafından tercih ediliyordu. Osmanlı ordusunda görevli Alman topçu subayı Van Ristoff, Beyoğlu birahanelerinden Janni’nin müdavimi olduğundan “Bira Paşa” diye anılırdı. Bira, önceleri Viyana ve Münih’ten ithal ediliyordu ve herkes gittikçe büyüyen pazarı izliyordu. 

1890 yılında  2. Abdülhamit’in izniyle İsviçreli Bomonti kardeşler Feriköy’de, Vasil isimli Yunanlı ise Şişli’de bira imalathaneleri kurdular. Üretmekle kalmayıp üretimhanenin bahçesinde satış da yapıyorlardı. Derken Selanik’te Olimpos Bira ve Şampanya fabrikası açıldı. 

Bira işi kazançlıydı ve Bomonti kardeşler imalathaneyi fabrikaya dönüştürdüler. Yılda 10 milyon litre bira üretimi yapmaya başladılar. Trakya’dan Eskişehir’e kadar uzanan bölgede “Bomonti Bira Bahçeleri”ni kurdular. Tabii rakipleri çıkmaya başladı. 1909 yılında Büyükdere’de Nektar Biracılık kuruldu. Bira imalatında memba suyu kullanarak pazarda iyi bir yer edinmeyi başardılar. 

Rekabet fiyatları hayli düşürünce 2 şirket iflas etmemek için birleştiler ve Bomonti-Nektar Birleşik Bira Fab. ve Aydın Bira Fab. Açtılar. Sadece onlar değildi artık pazardaki. 1911’de Milli Bira Fabrikası Osmanlı AŞ ve 1919’de Büyük Sulh Bira Fab. açıldılar. Sonrası ise çorap söküğü gibi geldi. Önceleri şarap hatta rakıdan daha pahalı satılan bira, zaman içinde gündelik hayatın en fazla içilen alkollü içisi haline geldi. “Fatma Ana’nın helvası” mı ne? Osmanlıda biraya verilen lakap “Fatma Ana’nın helvası” idi.